Kainatı ve sırlarını çözmek

Kainatı ve sırlarını çözmekten maksat,

eşyaya manay-ı harfi ile bakmak ve her hadisenin arkasında ALLAH’ın kudret elini müşahede etmek demektir ki,

her insan, kendi seviyesine göre bu sırları idrak ettiği ve çözdüğü söylenebilir.

Yoksa sırları çözmek,

olağanüstü vaziyetlere ve kerametlere mazhar olup insanın havada uçması, denizde yürümesi anlamına gelmiyor.

Mana-i harfi: Mahlukata ve bütün kainata ALLAH hesabına ve ALLAH’ın sanatı ve eseri nazarı ile bakmaktır. Yani kendi başına bir mana ifade etmez; ancak başkasına işaret ederse anlam kazanır manasınadır. Bir elmada kendi nefsine bakan bir yön varsa, Mucidi ve Sanatkarı olan ALLAH’a bakan yüzlerce yönü vardır. İşte burada sanatkara ve mucide bakan yüzlerce yöne manayı harfi denilmiştir.

Mana-i ismi: Mahlukata ve kainata ALLAH namına ve ALLAH’ın sanat ve eseri olarak bakmamak demektir. Yani mahlukat ve kainata kendi namına bakıp, sanatkar ile olan ilişkisini koparmak manasınadır. Elmayı ALLAH’ın sanatı olarak değil, sadece nefsine bakan yönü ile değerlendirip, ALLAH’a bakan binlerce nispeti ve işareti kesmektir.