madde aynı

Eğer,  kainattaki varlık ve olayları, bir Alimin ilmiyle, bir Müridin iradesiyle, bir Kadirin kudret ve takdiriye ve bir Kerimin ikramıyla meydana geldiği kabul edilmez ise, bu durumda her şey fiziki kanunlara ve tabiata havale edilecektir. Fiziki kanunlara göre de bir eşeğin kulağı

 

bizden ve bize ilim öğreten herkesten daha akıllı olurdu. Çünkü, insanın akıl merkezi beyin olarak bilinmektedir. Hafıza dediğimiz yer ise, beynin bir buğday tanesi kadar olan kısmıdır. Bütün bilgilerimiz bu hafızada toplanmaktadır.

Yani atomlardan meydana gelen bir buğday tanesi bizim hafızamızı meydana getiriyor, demektir.

 Her şeyi böyle fiziki kanunlar ve madde ile izah ettiğimiz takdirde eşeğin kulağı hafızamızın teşkil ettiği maddenin kaç katı ise,  bilgi depolama kabiliyeti de o derece olması lazım gelirdi. Bu ise değil sadece bizim hafızamızı, bizim gibi binlerce insanın hafızası kadar demektir. Çünkü beynimizi meydana getiren madde ile eşeğin kulağını meydana getiren madde aynıdır;  Atomlar...

"İ'lem eyyühe'l-aziz! şeytanın ilka etmekte olduğu vesveselerden biri:

"Yahu, şu koyun veya inek, eğer KADİR ve ALİM-i EZELinin nakşı, mülkü olmuş olsaydı, bu kadar miskin, biçare olmazlardı. Eğer batınlarında, içlerinde ALİM, KADİR, MÜRİD bir SANİİN kalemi çalışmış olsaydı, bu kadar cahil, yetim, miskin olmazlardı" diyen ve cinni şeytanlara üstad olan ey şeytan-ı insi!

CENAB-I HAKK, herşeye layıkını veriyor. Ve maslahata göre veriyor. Eğer atası, in'amı bu kaideden hariç olsaydı, senin eşeğinin kulağı senden ve senin üstadlarından daha akıllı, daha alim olması lazımdı. Ve senin parmağın içinde senin şuur ve iktidarından daha çok bir şuur, bir iktidar yaratırdı. Demek herşeyin bir haddi var. O şey, o had ile mukayyeddir.

Kader, herşeye bir miktar ve o miktara göre bir kalıp vermiştir. Feyyaz-ı Mutlaktan aldığı feyze olan kabiliyeti o kalıba göredir. Malümdur ki, dahilden harice süzülen cüz-ü ihtiyari mizanıyla, ihtiyaç derecesiyle, kabiliyetin müsaadesiyle, hakimiyet-i Esmanın nizam ve tekabülüyle feyz alınabilir. Maahaza, şemsin azametini bir kabarcıkta aramak, akıllı olanın işi değildir. "(mesnevi zerre)